تاثیر انحلال و بطلان عقد نسبت به شرط داوری
در معاملات و قراردادهای مختلف، اغلب طرفین به دلایل مختلفی از جمله بروز اختلافات مختلف ممکن است تصمیم به انحلال یا بطلان عقد بگیرند. این انحلال یا بطلان ممکن است اثرات و تبعات مختلفی بر شرط داوری داشته باشد که باید به آنها توجه شود. در این مطلب به بررسی تاثیر انحلال و بطلان عقد نسبت به شرط داوری می پردازیم.
عناوینی که در این مطلب به آن ها می پردازیم عبارتند از:
تفاوت شرط داوری با توافقنامه داوری
آیا بر اساس قانون با ابطال عقد اصلی، شرط داوری از بین می رود؟
برای درک موضوع تاثیر انحلال و بطلان عقد نسبت به شرط داوری، در ابتدا باید به تفاوت بین توافقنامه یا قرارداد داوری با شرط داوری اشاره نماییم.
توافقنامه داوری درواقع یک قرارداد جداگانه است که به صورت ضمیمه قرارداد اصلی بین طرفین یک قرارداد تنظیم می گردد و معمولا بسیار وسیع تر و با جزئیات بیشتر به موضوع داوری به عنوان روش حل اختلاف پرداخته می شود.
در یک قرارداد داوری تمامی موضوعات مربوط به داوری از تعیین داور یا داوران گرفته تا دایره اختیارات تصمیم گیری داور، زمان داوری و مکان تشکیل جلسات، شیوه ابلاغ اظهارنامه ها و آراء و … بیان می شود.
اما شرط داوری همانند سایر شرط های مندرج در قرارداد اصلی، در یک بند و به صورت خلاصه توافق طرفین براستفاده از روش داوری را بیان می کند. این بند خلاصه و موجز است و در ضمن قرارداد اصلی نوشته می شود و به باور بسیاری از حقوقدانان شرط ضمن عقد بوده و از قوانین شروط ضمن عقد تبعیت می کند.
آیا بر اساس قانون با ابطال عقد اصلی، شرط داوری از بین می رود؟
در پاسخ به این سوال باید گفت در این زمینه ابهام وجود دارد و قانون به طور مشخص و صریح سخن نگفته است. اما طبق بسیاری از سیستم های حقوقی، ابطال و از بین رفتن عقد اصلی ممکن است منجر به ابطال یا بطلان شرایط دیگری که در قرارداد درج شده باشند، از جمله شرایط داوری، شرایط پرداخت، یا شرایط مربوط به حل اختلافات.
به عبارت دیگر در بسیاری از موارد، اگر عقد اصلی باطل شود، مواد دیگری که به آن متصل هستند نیز باطل می شوند. این اصل به نام “ابطال حاکمیت عمومی” شناخته می شود و بیان می کند که اگر عقد اصلی بطلان یابد، تمامی شرایط مرتبط با آن نیز باطل می شوند.
در نظام حقوقی ایران نیز بین حقوقدانان در مورد اینکه شرط داوری مستقل از قرارداد است یا خیر اختلاف نظر وجود دارد و در مقابل مخالفان استقلال شرط داوری، عده ای نیز موافق استقلال آن هستند.
به عنوان مثال با توجه به آنچه که در قانون داوری تجاری بین المللی ایران آمده، استقلال شرط داوری مورد پذیرش قرار گرفته، اما این مورد در قانون آیین دادرسی مدنی متفاوت بوده و مورد پذیرش قرار نگرفته است.
به صورت کلی و براساس بررسی مواد قانونی می توان نتیجه گرفت که در صورتی که قرارداد اصلی بطلان یابد، شرط داوری نیز به طور معمول از بین می رود و روش دیگری برای حل اختلافات لازم خواهد بود. از جمله اینکه طرفین به دادگاه و محکمه قضایی مراجعه نمایند.
یک نکته را در نظر داشته باشید که ممکن است قوانین ملی، بین المللی و شرایط خاصی در مورد این موضوع وجود داشته باشد که ممکن است موجب تفاوت در نتیجه شود، بنابراین مهم است که به قوانین و مقررات ملی و منطقه ای مربوطه توجه کافی داده شود.
تاثیر انحلال و بطلان عقد نسبت به شرط داوری
یکی از تاثیرات مهم انحلال یا بطلان عقد نسبت به شرط داوری این است که در صورتی که قرارداد انحلال یابد، توافقات مربوط به شرایط داوری نیز فسخ خواهد شد. به عبارت دیگر، اگر طرفین در قرارداد توافق کرده باشند که در صورت انحلال یا بطلان عقد، اختلافات را از طریق داوری حل کنند، با انحلال یا بطلان قرارداد، این شرایط داوری نیز باطل می شود.
به عنوان مثال، اگر دو طرف در یک قرارداد تجاری توافق کنند که در صورت بروز اختلافات، آن را از طریق داوری حل کنند و بعداً این قرارداد انحلال یابد، شرایط داوری مربوطه نیز ملغی خواهد شد و طرفین مجاز به مراجعه به دادگاه ها برای رسیدگی به اختلافات خود خواهند بود.
به طور کلی در صورتی که قرارداد اصلی بین طرفین بطلان یابد، تاثیرات بر شرط داوری مندرج در آن قرارداد به شرح زیر خواهد بود:
• بطلان شرط داوری
اگر شرط داوری در قرارداد اصلی منعقد شده باشد و قرارداد اصلی بطلان یابد، شرط داوری نیز معمولاً باطل می شود.
• محاکمه در دادگاه
پس از بطلان قرارداد اصلی، امکان پیگیری اختلافات از طریق داوری منقضی می شود و طرفین می توانند به دادگاه ها مراجعه کرده تا اختلافات خود را حل کنند.
• قانون مراقبت عمومی
براساس ماده ۲۹۸ قانون مدنی ایران در مورد شرایط داوری در قراردادها می توان گفت:
اگر دو طرف در قرارداد تصمیم بگیرند که در صورت بروز اختلافات از طریق داوری آنها را حل کنند، این داوری بر اساس توافق آنها یا قوانین مربوطه ایجاد می شود. در این صورت، داوری به عنوان یک روش توافقی برای حل اختلافات معتبر است.
اما اگر شرایط داوری در قرارداد با ضوابط و مقررات قانونی مغایرت داشته باشد، ممکن است باطل شود. به عبارت دیگر، اگر شرایط داوری در قرارداد مخالف با مقررات قانونی یا حقوق طرفین باشد، ممکن است این شرایط باطل شوند و داوری ادامه پیدا نکند.
بنابراین، شرایط داوری باید با مقررات قانونی و موافقت طرفین مطابقت داشته باشند تا اعتبار داشته باشند.
درواقع این ماده بیان می کند که داوری که براساس موافقت طرفین یا قانون منصوب شده باشد، فقط در مواردی که طرفین می توانستند خودشان به داوری بپردازند، معتبر است. بنابراین، اگر قرارداد اصلی به دلایلی از جمله فسخ، تفاسخ، اتمام مدت یا مغایرت با قانون از بین برود، شرایط داوری نیز باطل می شوند.
به طور کلی، تاثیرات بر شرایط داوری بر اساس موازین مختلف حقوقی و قوانین مربوط در هر کشوری ممکن است متفاوت باشد، بنابراین مهم است که در مورد هر موضوع مشاوره حقوقی مناسبی دریافت شود و نسبت به قوانین و مقررات هرکشور در موضوع تاثیر ابطال و بطلان عقد نسبت به شرط داوری پرداخته شود.
سخن پایانی
در نظر گرفتن مقررات و ضوابط قانونی مربوط به تاثیر انحلال و بطلان عقد نسبت به شرط داوری از اهمیت بسزایی برخوردار است. باوجود اینکه روش داوری می تواند به جلوگیری از ابهامات و اختلافات در آینده و همچنین به حل مسائل به شیوه ای کارآمدتر کمک کند، اما استفاده از آن نیازمند دید وسیع و آگاهانه از قوانین و موازین حقوقی است.
به همین دلیل توصیه بر این است که حتما در موضوع داوری با یک موسسه حقوقی معتبر یا وکیل و مشاور حقوقی متخصص و با تجربه مشورت نمایید و تمام جوانب کار را بسنجید.
بنیاد بین المللی داوری و حقوقی بهنیایی با دراختیار داشتن وکلا و مشاوران برتر حقوقی و داوران طراز اول در سطح داخلی و بین المللی، همچنین سالها تجربه در پرونده های داوری و حقوقی، آماده پاسخگویی به سوالات شما درخصوص موضوع داوری و تنظیم قراردادهای داوری می باشد.
این مرکز از بیست دپارتمان تخصصی برخوردار بوده که پرونده های حقوقی با توجه به دسته بندی موضوعی خود، به کمیسیون تخصصی و وکلا و مشاوران مخصوص ارجاع داده می شوند تا مورد بررسی قرار گیرند. بنابراین می توانید با خیالی آسوده، به موسسه داوری و حقوقی دکتر بهنیایی اطمینان کرده و موفقیت پرونده خود را از ما بخواهید.
