دربرخی موارد طرفین علی رغم توافق درخصوص حل اختلاف به شیوه داوری، در معرفی داور یا داوران مورد نظر خود تعلل می کنند. در این صورت یک طرف می تواند داور خود را تعیین کرده و با ارسال اظهارنامه از طرف مقابل بخواهد داور خود را تعیین کرده یا و يا نسبت به تعيين داور ثالث تراضي نماید. اگر طرف مقابل ظرف ده روز از تاريخ ابلاغ اظهارنامه داور خود را معرفي نکند یا در تعيين داور ثالث تراضی ننماید ذی نفع می تواند حسب مورد برای تعيين داور به دادگاه مراجعه و اقدام به تنظیم دادخواست داوری نماید.
استفاده از روش های حل اختلاف جایگزین مانند داوری، به جای ارجاع اختلافات به نهادهای قضایی و قانونی، منجر به کوتاه کردن زمان بررسی و رسیدگی به اختلافات شده و همچنین منجر به صرفه جویی در هزینه های طرفین نیز می گردد. بعضا ممکن است صدور رای نهایی در دادگاه ها و روال تجدیدنظرخواهی و … بین 3 تا 5 سال نیز زمان ببرد و این طولانی شدن موضوع باعث از دست رفتن زمان و صرف هزینه های زیادی می گردد.
درصورتی که در روش داوری بسیاری از هزینه های دادرسی و هزینه وکیل کاهش پیدا کرده و طرفین سریع تر به نتیجه می رسند.
از سوی دیگر در داوری طرفین می توانند داور یا داورانی را برای رسیدگی به اختلافات خود برگزینند که در موضوع اختلافی دارای تخصص باشند، چیزی که در دادگاه ها و قضاوت قضات وجود ندارد.
قرارداد داوری چیست؟
به طور کلی قرارداد داوری به قراردادی اطلاق می گردد که براساس آن طرفین در یک معامله و قرارداد (تجاری، خرید و فروش، مشارکت و …) برای حل اختلافات احتمالی بین خود در آینده، توافق می کنند که شخص یا اشخاص بی طرفی را به عنوان داور انتخاب کرده و رسیدگی کردن و صدور رای در اختلاف را به آن ها سپارند.
روال کار در قراردادهای داوری به این صورت است که اشخاص یا شرکت ها هنگام معامله و تنظیم قرارداد یا در متن قرارداد اصلی شرطی به عنوان شرط داوری را تنظیم می کنند یا در کنار قرارداد اصلی، اقدام به تنظیم قرارداد جداگانه ای با نام قرارداد داوری می نمایند و یک یا چند داور و یا موسسه را به عنوان داور مرضی الطرفین خود انتخاب کرده تا هنگام بروز اختلاف به وی مراجعه نمایند.
اساسا برای جلوگیری از هرگونه اختلاف و مشکلی پیشنهاد می شود که حتما در یک قرارداد جداگانه داوری تمامی شروط و موارد را تنظیم کنید، چراکه می توانید به صورت جزئی تمام موضوعات را در آن پیش بینی نمایید.
البته طرفین در یک معامله حتی بعد از تنظیم قرارداد با یکدیگر و بعد از بروز اختلاف نیز می توانند با یکدیگر توافق نمایند که حل اختلاف را به داوی ارجاع دهند.
در هرصورت با بروز اختلاف، طرفین ضمن مراجعه به وی و شرح ماوقع ، از داور یا داوران انتخابی می خواهند در مورد اختلافات پیش آمده ابتدا اقدام به بررسی و تلاش برای ایجاد سازش و در نهایت اقدام به صدور رای نماید.
ذکر این نکته ضروری است که داوران انتخابی باید صلاحیت و توانایی لازم برای رسیدگی به اختلاف و صدور رای را داشته باشند. چراکه در صورت عدم صلاحیت و توانمندی داور، قرارداد داوری آن چنان مفید به فایده نبوده و ممکن است کار به محاکم قضایی کشیده شود.
البته استفاده از روش داوری و صدور رای توسط داور به شرطی امکان پذیر است که در ابتدای معامله یا قرارداد موضوع داوری و انتخاب داور دارای صلاحیت، پیش بینی و مورد توافق طرفین قرار گرفته باشد.
رای صادر شده توسط داور قطعی و لازم الاجرا بوده و ذی نفع می تواند برای استیفا و طلب حق خود به شعب اجرای احکام حقوقی مراجعه نماید. البته در برخی موارد رای صادر شده می تواند مورد تجدیدنظرخواهی و شکایت طرف مقابل قرار گیرد یا باطل شود.
نکات مهم قبل از تنظیم قرارداد داوری
چند نکته مهم قبل از تنظیم قرارداد داوری که باید به آن ها توجه نمایید:
همانطور که گفته شد براساس ماده 455 قانون آیین دادرسی مدنی طرفین معامله (متعاملین) می توانند ضمن معامله ملزم شوند یا به موجب یک قرارداد داوری جداگانه توافق کنند که در صورت بروز اختلاف به داوری مراجعه کرده و همچنین داور یا داوران خود را قبل از بروز اختلاف و یا پس از آن تعیین کرده یا تعیین داوران را به شخص ثالث یا دادگاه واگذار نمایند.
این موارد باید به صورت شفاف و دقیق مشخص شوند. البته با وجود اینکه طرفین می توانند داور یا داوران را بعد از بروز اختلاف نیز انتخاب نمایند، پیشنهاد بر این است که قبل از بروز اختلاف این موارد پیش بینی گردند.
یکی از نکات مهم در تنظیم قرارداد داوری این است که در حالت کلی بعد از انعقاد قرارداد داوری و انتخاب داورها، طرفین حق عزل داوران را ندارند مگر با تراضی یکدیگر.
تعداد داوران انتخابی باید عددی فرد باشد. هر یک از طرفین می توانند یک داور را به عنوان داور مورد نظر خود انتخاب کرده و انتخاب داور سوم را به دو داور انتخابی واگذار نمایند. دلیل فرد بون تعداد داوران این است که رای باید با حداکثر آراء مشخص گردد.
قرارداد داوری در صورت فوت یا محجور شدن یکی از داوران و همچنین توافق طرفین از بین می رود.
براساس ماده 465 قانون آیین دادرسی مدنی، داوران باید قبول داوری را اعلام نموده و ابتدای مدت داوری نیز با قبول داوران شروع می شود (که باید موضوع و شرایط داوری و مشخصات طرفین و داوران به همه آنها ابلاغ شده باشد) .
نکته بسیار مهم دیگر که باید به ان توجه نمایید این است که اگر طرفین در تنظیم قرارداد داوری به داوران اختیار صلح داده باشند داوران می توانند به وسیله صلح نامه ای که تنظیم می نمایند، دعوا و اختلاف بین متعاملین را به صلح ختم کنند. البته این صلح نامه باید توسط همه داوران امضا شده باشد تا قانونی و معتبر باشد.
به موجب ماده 466 قانون آ. د. م در دادخواست داوری برخی از اشخاص را، نمی توانید به عنوان داور انتخاب کنید. این افراد عبارتند از:
- اشخاص فاقد اهلیت قانونی
- اشخاصی که به موجب حکم قطعی دادگاه و یا در اثر آن از داوری محروم شده اند.
- کلیه قضات و کارمندان اداری شاغل در محاکم قضایی.
در تنظیم قرارداد داوری باید درخصوص موارد مهم قرارداد بین طرفین توجه کرده و حتما آن ها را در قرارداد قید نمایید. مانند: موضوع قرارداد داوری، مدت زمان این قرارداد، مشخصات و تعداد تمام طرفین در قرارداد، مشخصات تعداد داور یا داوران انتخابی در قرارداد داوری.
قرارداد داوری شامل موارد زیر می گردد:
- طرفین قرارداد
- موضوع اختلاف که به داوری ارجاع می شود
- داوران مرضی الطرفین
- مدت داوری
- اجرت داوری
- نحوه انشاء رای داور
- نحوه یه صحیح و رفع اشتباه رای داور بعد از بروز اختلاف
- صلح موضوع ارجاعی به داوران
- نحوه رسیدگی داوران
- مسئولیت داوران
- تکالیف طرفین در موضوع داوری
- موضوع و مدت زمان داوری
تنظیم دادخواست داوری
همانطور که در ابتدای مطلب گفته شد براساس ماده 459 قانون آیین دادسی مدنی اگر طرفین متعهد شده باشند که داور خود را معرفی نمایند اما داور يا داوران خود را معين نكرده باشند و یا در موقع بروز اختلاف نخواهند و يا نتوانند داور اختصاصی خود را معرفی نموده یا در تعیین داور سوم تراضی کنند، یک طرف به عنوان خواهان یا نماینده قانونی وی، می تواند با ارسال اظهارنامه ای، داور اختصاصی خود را به طرف دیگر معرفی کرده و از وی درخواست تعیین داور نماید یا از وی بخواهد نسبت به تعیین داور سوم تراضی کند.
در این صورت خوانده ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه وقت دارد داور اختصاصی خود را عرفی کرده یا نسبت به تعیین داور سوم تراضی نماید. در غیر این صورت و با گذشت مهلت مقرر، ذی نفع می تواند حسب مورد برای تعيين داور به دادگاه مراجعه كرده و دادخواست داوری تنظیم نماید.
برای تنظیم دادخواست داوری باید خواهان یا نماینده قانونی وی فرم درخواست داوری را تکمیل کرده و آن را به دبیرخانه مرکز داوری تسلیم نماید و ارجاع اختلاف بین خواهان و خوانده به داوری را براساس قواعد داوری تقاضا کند.
تنظیم دادخواست داوری و تکمیل فرم درخواست داوری مانند سایر فرم های مراجع قضایی شامل موارد مهمی است که خواهان یا نماینده قانونی وی باید این قسمت ها را به طور کامل و شفاف تکمیل نمایند:
- مشخصات خواهان (اگر چند نفر هستند مشخصات همه آن ها) یا نماینده وی و خوانده (اگر چند نفر هستند مشخصات همه آن ها) که هر یک باید به صورت دقیق درج گردد.
- درج خواسته دعوا به صورت منجز و مشخص به همراه مبلغ آن (مگر خواسته غیرمالی باشد)
- دلایل و مستندات مورد ادعا نیز که به ضمیمه درخواست ارائه می‌شود در این ردیف نام برده شود.
آنچه که به عنوان ضمائم باید اورده شود شامل:
- شرح خواسته
- قرارداد موضوع اختلاف و یا قرارداد حاوی شرط داوری
- برگ احراز هویت شخص مراجعه کننده (در خصوص اشخاص حقیقی)
- تصویر آخرین روزنامه رسمی و اساسنامه (در خصوص اشخاص حقوقی)
دادگاه بعد از دریافت دادخواست و همچنین ضمائم آن و پس از دریافت هزینه ثبت و در نهایت پس از صدور دستور مقتضی اقدام به ثبت درخواست و ضمائم آن می نماید.
سخن پایانی
تنظیم دادخواست داوری مانند هرکار حقوقی دیگر از زیر و بم های قانونی و تخصصی برخوردار است که پیشنهاد می کنیم قبل از پرداختن به هر کاری، حتما با یک وکیل یا موسسه حقوقی معتبر مشورت نمایید.
موسسه بین المللی حقوقی و داوری دکتر بهنیایی یکی از مرکز پیشگام و باسابقه درخصوص وکالت پرونده ها و داوری های حقوقی است و با بیش از دو دهه سابقه و برخورداری از تجارب و تخصص داوران حقوقی طراز اول، توانسته در بیش از 100 هزار پرونده حقوقی به موفقیت های چشمگیری دست پیدا کند.
مرکز حقوقی دکتر بهنیایی همچنین باتوجه به نیاز جامعه به داوران متخصص و آگاه، اقدام به برگزاری دوره های داوری تخصصی نموده و توانسته تمام آنچه که داوران حقوقی برای اشتغال در داخل و خارج از کشور به آن نیاز دارند را به آن ها بیاموزد.
درصورتی که درخصوص تنظیم قراردادهای داوری یا تنظیم دادخواست داوری سوال دارید یا به دنبال یک موسسه داوری معتبر هستید، با شماره های بنیاد حقوقی جادف موسسه حقوقی دکتر بهنیایی، تماس بگرید.
