قراردادهای بین اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی برای انجام معاملات مورد استفاده قرار می گیرد و همین قرارداها هستند که حقوق و موقعیت های مالی طرفین را مشخص می کنند. بنابراین در قانون از اهمیت زیادی برخوردار می باشند. یکی از بخش های مهم ضمانت اجرای مناسب در قرارداد است.
اما اینکه ضمانت اجرای مناسب در قرارداد چیست و چرا مهم است، موضوعی است که در این مطلب به آن خواهیم پرداخت. پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
آنچه در این مقاله می خوانید:
- ضمانت اجرای قرارداد چیست؟
- دلایل اهمیت ضمانت اجرا در قراردادها
- ضمانت اجرای مناسب در قرارداد
- ضمانت اجرای قرارداد چیست؟
در گذشته و تا یک قرن پیش، اگر حرف طرف مقابل سند به شمار می آمد و معاملات بین طرفین (تجاری، خرید و فروش، اجاره و …) به صورت شفاهی انجام می شد، امروزه اکثر قریب به اتفاق روابط میان افراد بر اساس قراردادهای کتبی و مهر و امضا شده انجام می گیرد تا در صورت بروز اختلاف به عنوان سندی برای پیگیری های قضایی مورد استناد قرارد بگیرد.
قراردادها بخش های مهم و مختلفی دارند، اما یکی از مهم ترین قسمت های هر قراردادی که شاید چندان به آن توجه نمی شود، موضوع ضمانت های اجرا در قرارداد است. ضمانت اجرا به هرکدام از طرفهای قرارداد امکان می دهد تا نسبت به اجرای حق و حقوق خود توسط طرف مقابل در قرارداد اطمینان لازم را داشته باشند.
به عبارت دیگر فقط صرف بستن یک قرارداد ممکن است باعث انجام تعهدات از سوی یکی از طرفین قرارداد نشود. بنابراین ضمانتی لازم است تا طرف دیگر را مطمین سازد که پشتیبان های اجرایی دیگری نیز وجود دارد و درصورتی که یکی از طرفین به تعهدات خود پایبند نباشد، این پشتیبان ها قابل اجرا خواهند بود.
یک ضمانت اجرا این امکان را به طرف متضرر در قرارداد می دهد تا بتواند با استفاده از ضمانت درج شده در قرارداد، نسبت به حقوق انجام نشده خود اقدام لازم را به عمل آورد.
دلایل اهمیت ضمانت اجرا در قراردادها
با وجود اینکه تعریف ضمانت اجرا در قرارداد، مهم ترین دلیل اهمیت وجود آن است، اما بهتر است نسبت به موضوع اهمیت ضمانت اجرا بیشترتوجه شود. شما قراردادی را با طرف مقابل خود منعقد می کنید، تمامی بندها را به صورت مشخص و دقیق می نویسید و هر دو طرف آن را امضا کرده و مهر می زنید، اما چه اطمینانی وجود دارد که طرف مقابل به تعهداتش به طور کامل عمل کند؟
آیا صرف وجود مهر و امضا امکان مناسب برای اطمینان صد دردصدی شما را ایجاد می کند؟ با وجود اینکه قانون با توجه به قرارداد، طرف مقابل شما را ملزم به اجرای تعهداتش می داند، اما این کار هزینه بر و از آن مهم تر زمان بر و ناکافی است. دوندگی های قانونی و پیچ و خم های حقوقی زمان و انرژی زیادی از شما که حق و حقوقتان نیز پایمال شده، خواهد گرفت.
از سوی دیگر روابط بین اشخاص (حقیقی و حقوقی) پیچیده تر شده و بر همین مبنا قراردادهای مابین آن ها نیز مجموعه ای گسترده و متنوع از تعهدات را برای طرف های قرارداد ایجاد می کند. اینجاست که افراد برای حفظ منافع و حقوق خود در قرارداد، ضمانت اجرای ناشی از عدم اجرای تعهدات را پیش بینی و درج می کنند.
درواقع درج ضمانت اجرای مناسب در قرارداد به شما اطمینان بیشتری از انجام تعهدات توسط طرف مقابل می دهد. شما با درج یک بند اختصاصی برای ضمانت اجرا در قرارداد، هرگونه فرصت فرار از انجام تعهدات طرف مقابل را تا حد زیادی از وی سلب کرده و موقعیت حقوقی خود را محکم تر می کنید.
ضمانت اجرای مناسب در قرارداد
در نظر داشته باشید که ضمانت اجرا می تواند اشکال گوناگونی داشته باشد. بنابراین چه ضمانت اجرایی مناسب شما خواهد بود؟ تعیین ضمانت اجرا باید به صورت کارآمد انجام شود؛ به طوری که تخلف از تعهدات در قبال شما، با وجود ضمانت اجرایی که در قرارداد در نظر گرفته شده، برای طرف مقابل به صرفه نباشد.
همانطور که گفته شد ضمانت اجرای مناسب در قرارداد انواع گوناگونی دارد؛ از جمله: تعیین خسارت روزانه نسبت به تأخیر اجرا، یا تعیین میزان مبلغ یا اقدام مشخص در ازای عدم اجرای جزئی و یا کل قرارداد. اما ضمانت اجرایی مناسب است که هم جنبه بازدارندگی داشته باشد، هم در صورت وقوع تخلف قابل پیگیری توسط طرف زیان دیده باشد.
برخی از ضمانت های اجرایی در قراردادها عبارتند از:
حق فسخ قرارداد:
منحل کردن یا فسخ قرارداد یکی از ضمانت های اجرا است که می توانید در صورت عدم اجرای تعهدات طرف مقابل برای خود در نظر بگیرید. اما باید توجه داشته باشید که در قانون اصل بر این است که هیچکدام از طرفین حق فسخ قرارداد را ندارند مگر اینکه حتما در زمان انعقاد قرارداد، حق فسخ را به نحو صحیح در قرارداد پیش بینی کرده باشند.
حق دریافت وجه التزام توسط زیان دیده: وجه التزام خسارتی است که در قرارداد پیش بینی شده و به زیان دیده این امکان را می دهد در قبال عدم انجام تعهدات از سوی طرف مقابل مبلغی را به عنوان وجه التزام دریافت نماید. نکته مهم در موضوع وجه التزام این است که به صورت مشخص در مورد آن تعیین تکلیف کنید تا نیاز به اثبات در دادگاه و تعیین میزان خسارت بر اساس نظر کارشناس نباشد.
در غیر این صورت قاضی مجبور است برای تعیین میزان خسارت آن را به کارشناس ارجاع دهد که فرایندی طولانی خواهد بود.
اجبار متعهد به اجرای قرارداد: یکی دیگر از ضمانت های اجرای مناسب در قرارداد این است که طرف مقابل را مجبور به انجام تعهدات کنید. طبق قانون شما می توانید به دادگاه مراجعه کرده و وی را مجبور به انجام تعهداتش نمایید.
اما همانطور که می دانید دادگاه و محاکم قضایی پر است از پرونده های حقوقی این چنینی. بنابراین برای اطمینان خاطر خود، سایر ضمانت های اجرایی را نیز در نظر بگیرید.
حق امتناع از انجام تعهد: براساس قانون مدنی، طرف زیان دیده نیز می تواند از اجرای تعهدات مشخص شده خود در قبال دیگری امتناع کند. به عبارت دیگر اگر طرف مقابل شما در قرارداد از اجرای تعهداتش سر باز می زند، شما نیز می توانید تعهدات خود در قبال او را انجام ندهید.
حق انعقاد قرارداد جایگزین:
در برخی از کشورها طرف زیان دیده می تواند از منبع و شخص دیگری، موضوع قرارداد را پیگیری کرده و همچنین هزینه و مخارج آن را به حساب طرف قرارداد بگذارد.
اگر قصد چنین کاری را دارید باید آن را به طور واضح و شفاف در متن قرارداد و بند ضمانت اجرای قرارداد ذکر کنید، چراکه این ضمانت اجرا در قانون ایران وجود ندارد.
سخن پایانی
اگر قصد بستن قرارداد با شخصی را دارید، در نظر داشته باشید که هر قراردادی حقوق شما را تضمین نخواهد کرد. بلکه قرارداد حتما باید با توجه به تمام نکات قانونی تنظیم شود. یکی از مهم ترین بخش هایی که در یک قرارداد باید در نظر گرفته شود ضمانت اجرای مناسب در قرارداد است.
اینکه چه ضمانت اجرایی برای قرارداد شما مناسب خواهد بود، بیشتر از همه به موضوع قرارداد شما بستگی دارد. اما ضمانت اجرایی را در نظر بگیرید که هم جنبه بازدارندگی داشته باشد و هم قابل پیگیری برای شما باشد.
مجددا تأکید می کنیم از آنجا که انعقاد قرارداد بخش ها و نکات ریز و درشت حقوقی فراوانی دارد، بهتر است حتما با یک متخصص امور قراردادها مشورت کنید. اگر درخصوص قراردادهای حقوقی خود نیاز به مشاوره و کسب اطلاعات بیشتر دارید، می توانید با موسسه داوری و حقوقی دکتر بهنیایی تماس بگیرید و از مشورت وکلا و متخصصین حقوقی بنیاد بهنیایی بهره مند شوید.
