عقد وکالت عقدی است که یک نفر به واسطه آن یک سری از اختیارات را به دیگری محول می کند. این عقد می تواند به صورت وکالت خاص باشد یا عام؛ در حالتی که عقد وکالت به صورت خاص است یعنی موکل کاملا مشخص می کند که وکیل دقیقا در چه مواردی اختیار دارد و در چه مواردی اختیار ندارد اما در وکالتی که به صورت عام داده می شود که اصطلاحا به آن تام الاختیار نیز گفته می شود،موکل در همه ی زمینه ها به وکیل اختیار می دهد و او را مختار می کند. که البته هر وکالت تام الاختیاری قابل فسخ است مگر اینکه علاوه بر اینکه وکالت تام الاختیار است بلا عزل نیز باشد.
آیا عقد وکالت قابل فسخ است؟
بله عقد وکالت قابل فسخ است مگر اینکه این وکالت بلاعزل باشد که در این حالت موکل نمی تواند آن را فسخ کند. در حالتی که وکالت بلاعزل نیست موکل می تواند در هر زمانی که اراده کند این وکالت را فسخ کند اما برای در زمانی که وکالت بلاعزل است این اختیار برای موکل وجود ندارد اما وکیل کمافی السابق می تواند وکالت را فسخ کند.
چگونه یک عقد وکالت جایز را می توانیم تبدیل به یک عقد وکالت لازم کنیم؟
ماده ۶۷۹ قانون مدنی به موجب
موکل هروقت بخواهد می تواند وکیل را عزل کند مگر اینکه وکالت وکیل یا عدم عزل در ضمن عقد لازمی شرط شده باشد
برای اینکه به یک عقد وکالت جایز آثار عقد لازم را بدهیم می توانیم آن را ذیل یک عقد لازم درج کنیم تا آثار عقد لازم را به خود بگیرد.
اما به این نکته ی مهم توجه کنید؛ درست است که با درج عقد وکالت ذیل یک عقد لازم این عقد دیگر قابل فسخ نیست اما آیا مانند دیگر عقود لازم با فوت و حجر طرفین نیز منفسخ نمیشود؟ جواب خیر است؛ یعنی عقد وکالت حتی اگر ذیل یک عقد لازم نیز درج شود و در عمل غیرقابل فسخ شود این عقد همچنان با فوت و حجر طرفین منفسخ می شود و تنها اثری که این عمل با خود به همراه دارد این است که موکل دیگر نمیتواند هر زمانی که خواست عقد وکالت را فسخ کند.
آیا برای انعقاد عقد وکالت بلاعزل حتما نیاز است که خود عقد وکالت ذیل یک عقد لازم درج شود؟ یا روش دیگری نیز برای ان کار وجود دارد؟
شما به دو روش میتوانید عقد وکالت را تبدیل به یک عقد وکالت بلاعزل کنید:
الف- انعقاد عقد وکالت ذیل یک عقد لازم دیگر مانند بیع (خرید و فروش)
ب- انعقاد عقد وکالت به صورت مستقل اما درج شرط بلاعزل بودن عقد وکالت ذیل یک عقد لازم دیگر. در این حالت عقد وکالت به صورت مستقل منعقد می شود اما شرط بلاعزل بودن وکیل در ذیل یک عقد لازم دیگری مانند اجاره یا بیع باید آورده شود.
اگر عقد لازم باطل شود یا عقد وکالتی که در ذیل آن آورده شده نیز باطل می شود؟
در حالت اول که عقد وکالت ذیل یک عقد لازم آورده شده است نیز باطل می شود اما در حالت دوم یعنی حالتی که اصل عقد وکالت مستقلا و در یک قرارداد جداگانه ای منعقد شده است ولی شرط بلاعزل بودن وکیل ذیل عقد لازم آورده شده است، باطل نخواهد شد. بنابراین بسیاری از افراد روش دوم ا به روش اول ترجیح می دهند چراکه در این حالت اصل عقد وکالت باطل نشده است و صرفا شرط بلاعزل بودن وکیل است که باطل میگردد؛ توصیه ی ما به شما نیز همین است که عقد وکالت را به این شیوه منعقد کنید.
از دیگر راه های انحلال عقد وکالت بلاعزل چیست؟
- همانطور که گفته شد عقد وکالت بلاعزل نیز با فوت و حجر طرفین باطل می گردد؛ ضمن اینکه مانند دیگر عقود طرفین میتوانند این عقد را با توافق یکدیگر اقاله کنند.
- اگر موکل بتواند اثبات کند که ضمن عثد وکالت شرطی آورده شده است که فاسد است و از جمله شروط ضمن عقدی است که فساد آن به اصل قرارداد نیز سرایت می کند همچنان این قرارداد باطل است و دادگاه در این حالت بطلان این قرارداد را اعلام می کند.
- چنانچه متعلق امر وکالت انجام شود نیز عقد وکالت منحل می شود و بعد از انجام متعلق وکالت دیگر این عقد ادامه نخواهد یافت.
خطرات وکالت بلاعزل برای موکل چه چیزهایی است؟
وکالت بلاعزل برای موکل می تواند خطرآفرین باشد چرا که ممکن است وکیل از حدود اختیارات خود فراتر برود و در این حالت منافع موکل به خطر بیوفتد اما از آنجایی که فسخ وکالت بلاعزل توسط موکل ممکن نیست، راه سوء استفاده برای وکیل باز است.
برخی مفاد وکالتنامه های بلاعزل را بررسی می کنیم: لازم به ذکر است که عقد وکالت بلاعزل توسط دفترخانه های اسناد رسمی تظیم می شود که یک متن آماده و از پیش تحریر شده است:
موکل ضمن عقد خارج لازم حق عزل وکیل منتخب را به مدت ۲۰ سال از خود سلب و ساقط نمود.
حسب الاظهارات موکل و ضمن عقد خارج لازم کگه بین وکیل و موکل منعقد شده است موکل حق عزل وکیل را برای مدت ۱۰ سال از خود سالب و ساقط نمود.
در ادامه یک مرتبه ی دیگر موارد انحلال و بطلان عقد وکالت را برمیشمریم:
- فوت یا محجوریت وکیل یا موکل
در این حالت وکالت بلاعزل منفسخ می شود. این نکته را بسیاری از افراد نمی دانند و به آن تجوجه نمی کنند و اینگونه تصور می کنند که چون وکالت ذیل یک عقد لازم درج شده است بنابراین همه ی آثار عقد لازم را دریافت می کند اما این تصور کاملا غلط است و با درج عقد وکالت ذیل یک عقد لازم این عقد تنها قابل فسخ توسط موکل نیست نه اینکه مانند دیگر عقود لازم با فوت و حجر طرفین منفسخ نشود.
- اتمام مدت زمان عقد وکالت
بعد از اتمام مدت زمان عقد وکالت به طور خودکار این عقد منحل می شود و نیاز به اقدام دیگری از جانب طرفین نیست.
- انجام دادن موضوع وکالت توسط شخص موکل
چنانچه موکل خود اقدام به انجام موضوع وکالت نماید در این حالت نیز عقد وکالت له طور خودکار منحل می شود.
- اقاله ی وکالت توسط طرفین
طرفین می توانند عقد را اقاله کنند. همه ی عقود لازم قابل اقاله هستند.
- ممنوعیت وکیل از وکالت کردن
چنانچه وکیل از وکالت کردن ممنوع شود در این حالت نیز قرارداد وکالت منحل خواهد شد.
