حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات و جلوگیری از تشدید آنها از اهداف شایسته هر دو طرف در یک رابطه تجاری است. هنگامی که یک قرارداد درگیر اختلاف بین طرفین است، به طور کلی دو راه برای حل و فصل رسمی یک اختلاف وجود دارد: داوری یا دعوی قضایی. دعوی قضایی که مستقیما در دادگاه ها و توسط قاضی انجام می شود. اما نقش و اختیارات قاضی در داوری حقوقی به چه صورت است؟
در این مطلب ضمن پرداختن به نقش و اختیارات قاضی در داوری حقوقی، به سوالاتی که ممکن است برایتان پیش بیاید نیز خواهیم پرداخت. سوالاتی از قبیل:
- داوری چیست؟
- تفاوت میان داوری و دعوی قضایی چیست؟
- نقش و اختیارات قاضی در داوری حقوقی چیست؟
- داوری چیست؟
به عبارت ساده، داوری حل و فصل اختلاف بین دو طرف و خارج از دادگاه است که توسط یک شخص ثالث بی طرف، به نام داور تصمیم گرفته می شود، آن هم بدون قاضی، بدون هیئت منصفه، بدون دادگاه. اما این روش حل اختلاف به دلیل سرعت بیشتر، هزینه کمتر و تصمیم الزام آور آن اغلب به انتخاب ارجح برای افراد تبدیل شده است.
مفاد داوری اغلب در قراردادهایی بین طرفین نوشته می شود و بیان می کند که در صورت بروز تعارض، طرفین از داوری برای حل مسئله خود استفاده خواهند کرد. این بندها می توانند واضح باشند: هر دو طرف متعهد می شوند که اختلافات را در حضور داور حل کرده و از قوانین آن پیروی کنند.
بندهای قوی تر شامل قوانین سفارشی است که چارچوب زمانی، انواع خسارت هایی که باید اعطا شود، محدودیت های کشف و حقوق استیناف را تعریف می کند.
دعوی قضایی چیست؟
در ادامه موضوع نقش و اختیارات قاضی در داوری حقوقی باید به تعریف و شرح مختصری از دعوی قضایی نیز بپردازیم. با وجود همه عواملی که به داوری به عنوان بهترین گزینه حل اختلاف برای مشاغل کوچک اشاره می کند، چرا طرفین هنوز به دادگاه مراجعه می کنند؟
اگر یکی از طرفین تمایلی به مراجعه به داوری نداشته باشد یا در قرارداد درج نشده باشد، دعوی قضایی نیز به عنوان یک راه حل مطرح است. این یک روش حل و فصل متداول است که برای قرن مورد استفاده اشخاص بوده است. در یک دادگاه، در مقابل یک قاضی، و احتمالاً هیئت منصفه.
دعاوی قضایی ممکن است سخت، ناراحت کننده و پرهزینه باشند، اما راهی موثر برای پایان دادن به اختلاف به شمار می روند.
تفاوت بین داوری و دعوی قضایی چیست؟
در ادامه به برخی از تفاوت های میان دعوی قضایی و داوری می پردازیم.
سرعت
هنگامی که طرفین تصمیم می گیرند به داوری بروند، روند به سرعت پیش می رود. این یکی از مزایای کلیدی داوری در مقابل دعوی قضایی است. اختلاف در یک هیئت داوری ثبت می شود، طرفین در مورد یک داور تصمیم می گیرند و رسیدگی می تواند آغاز شود. در حالی که در دعوی قضایی امکان قضاوت اجمالی وجود دارد و معمولاً جلسه دادرسی برگزار می شود و قاضی تصمیم می گیرد.
سرعت حل و فصل داوری در مقایسه با دعوی قضایی یکی از دلایل اصلی برخی از کسب و کارهای کوچک و بزرگ است که در قراردادهای خود بند داوری ایجاد می کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که به طور متوسط پرونده‌های داوری حدود هفت ماه طول می کشد، در حالی که میانگین دعوی قضایی بسته به برنامه دادگاه بین 23 تا 30 ماه طول می کشد.
هزینه ها
افراد به طور مداوم به دنبال راه هایی برای پس انداز پول هستند. وقتی هزینه، عاملی در داوری در مقابل دعوی قضایی باشد، داوری برنده است. داوری به معنای عدم نیاز به سپرده های پیش از محاکمه، احراز هویت اسناد و صلاحیت کارشناسان است.
راحتی/همکاری
از آنجایی که داوری در مقابل یک قاضی در دادگاه برگزار نمی شود، این فرآیند می تواند برای طرفین درگیر ساده تر و راحت تر باشد. جلسه در یک مکان خصوصی برگزار می شود، بنابراین بحث در مورد تقویم و زمان برگزاری نیز به مانند دادگاه موضوعی نیست.
از آنجایی که صلاحیت قضایی اعمال نمی شود، مکان می تواند یک جزء ساده تری از فرآیند داوری باشد. یک داور منصوب می شود که اغلب از یک گروه داوری مورد توافق طرفین است.
از سوی دیگر از آنجایی که طرفین داوری اغلب شرکای تجاری هستند، حفظ جو همکاری مهم است. طرفین تشویق می شوند تا فعالانه در قرارداد داوری شرکت کنند و گاهی به ساختار خود تصمیم کمک کنند.
بر خلاف دعوای قضایی، فرآیند داوری باعث ایجاد یک توافق دوستانه تر با رنج و خصومت کمتر میان طرفین می شود. اگر دو طرف بخواهند به تجارت با هم ادامه دهند، بسیاری از عوامل پیچیده دعوی قضایی می تواند انجام آن را مشکل کند.
حریم خصوصی
یکی از مزایای آشکار داوری این است که دادرسی به صورت خصوصی برگزار می شود. این موضوع به افراد و طرفین درگیر کمک می کند تا از اسرار تجاری یا سایر دارایی های معنوی خود که ممکن است برای کسب و کارشان اساسی باشد محافظت کنند.
هیچ شخص ثالثی (از جمله مطبوعات یا رقبا) اجازه حضور در جلسه را ندارند. اما در حالی که حریم خصوصی جزئی از داوری است، محرمانگی تضمین نمی شود. محرمانه بودن توسط قوانین محل داوری و قوانین مندرج در قرارداد تجاری تعیین می شود.
تصمیمات الزام آور
تصمیم داور به طور کلی می تواند در هر دادگاه اجرا شود. در حالی که یک تصمیم الزام آور به هر دو طرف کمک می کند تا به سمت جلو حرکت کنند، اگر یکی از طرفین احساس کند که راه حل مناسبی به دست نیاورده است، کار کمی می تواند انجام دهد. بدون نشان دادن سوگیری یا تقلب از طرف داور، تصمیم آنها به طور کلی نهایی تلقی می شود.
درخواست
مزیت نسبی اولیه دعوی قضایی این است که می توان تصمیم را در یک درخواست تجدید نظر به چالش کشید. اما در داوری، تصمیم عموماً الزام آور است و طرفین حق رجوع کمی برای اعتراض به یک حکم ندارند. در دعوای قضایی، چندین سطح تجدید نظر وجود دارد (که می تواند هم تضمین کننده و هم هزینه بر باشد.)
اغلب دعوا بدون محاکمه حل می شود. گاهی اوقات گفته می شود که تسویه حساب بد بهتر از دعوای خوب است. به عبارت دیگر نداشتن راهی برای تصمیم گیری در مورد اختلاف بدتر است.
نقش دادگاه ها در سیستم کشورها دولتی است. آنها از قدرت قضایی برای فرو نشاندن جنجال ها به صورت مقتدرانه استفاده می کنند. درواقع دادگاه ها فرآیند نهایی حل اختلاف هستند. اما داوری از سوی دیگر یک فرآیند حل اختلاف توافقی است و دارو یا داوران را خود طرفین انتخاب می کنند.
نقش و اختیارات قاضی در داوری حقوقی چه باید باشد؟
- یک قاضی باید به طور کامل از داوری تجاری حمایت کند. به عبارت دیگر، قاضی نباید در اجرای موافقت نامه داوری دخالت کند، مگر اینکه توافق در مورد اختلاف مربوطه قابل اجرا نبوده یا باطل باشد.
- در رابطه با اجرای حکم، قاضی اساساً باید مجری باشد، مگر اینکه در صدور رأی، فقدان آشکار روند عادلانه بودن رأی وجود داشته باشد یا رأی با مفاهیم اساسی دیوان در مورد داوری و اخلاق منافات داشته باشد.
- قرارداد داوری، همانطور که گفته شد به صورت داوطلبانه بین طرفین منعقد می‌شود و به آنها اجازه می دهد تا زمان و مکان داوری، تعداد و شخصیت داور یا داوران خود را و نیز قانون ماهوی و آیین دادرسی حاکم بر دعوا را تعیین کنند.
- به عبارت دیگر فرایند داوری تکیه بر قرارداد دارد و داوران قدرتی به غیر از آنچه از قرارداد کسب می نمایند، ندارند و تصمیم آنها به انجام رسانیدن و تکمیل قراردادی است که اجرای آن را تضمین می نماید. بنا براین به داوری نمی‌توان ماهیتی غیر از ماهیت قراردادی داد.
- درواقع، داوری به وسیله خود طرفین به وجود می آید و نظام خصوصی قضاوت و احقاق حق است. تشریفات دادرسی و صلاحیت داوری توسط اصحاب دعوا تنظیم می‌شود و هم آنها هستند که بدون مداخله دستگاه قضایی دولتی، اختیارات و وظایف داوران را کنترل می‌کنند.
بنابراین نقش و اختیارات قاضی در داوری حقوقی نیز در قرارداد داوری مشخص می شود.
